Oscar Wilde (Esperanto)
Oscar Fingal O'Flahertie Wills Wilde (16-a de oktobro 1854–30-a de novembro 1900) estis irlanda poeto, novelisto, infana-rakontisto, romanisto, eseisto kaj dramaturgo kiu verkis angle kaj france. Li devenis famkonata en Londono por sia ege ridinda parolado.
Personeco[edit]
Oscar Wilde estis hedonisma dando kaj plaĉis al lin esti famkonata kiel mallaborema riĉulo. Fakte, li estis ege laborema. Ekzemple, la romano de Wilde (The Picture of Dorian Gray[noto 1]) estis eldonita kaj du de liaj teatraĵoj (Lady Windermere's Fan[noto 2] kaj The Importance of Being Earnest[noto 3]) estis en londonaj teatroj dum la sama jaro. Wilde fumis cigaredojn preskaŭ sen ćeso. Kiam li parolis al la spektantoj post la unua agado de Lady Windermere's Fan, Wilde havis cigaredon en la mano. Skandalo! Lia egoisma parolado ankaŭ estis skandalaĵo:
Amo kaj seksumo[edit]
Wilde estis ambaŭseksema. Li geedziĝis kaj havis du filojn sed seksumo kun aliaj viroj plaĉis al lin. Li enamiĝis pri la juna Lordo Alfred Douglas, konata kiel Bosie,[noto 5] kaj poste komencis pagi junaj vir-putinoj. La patro de Bosie, la Markizo de Queensberry, koleriĝis pri la amikeco de lia filo kaj Wilde. La Markizo estis boksisto (li skribis la reguloj de la hodiaŭa boksado), homofobo kaj konata por lia violenco en tuta Londono. Post la mortigo de lia plej alta filo, Queensberry, kiu antaŭe diris ke li estis ateisto, konsideris ke estis dia juĝo de lia pli juna filo. Queensberry skribis ofensan mesaĝon al Wilde. La mesaĝo estis, "Al S-ro Oscar Wilde kiu prezentas sin kiel sodomisto."[noto 6] Wilde akuzis Queensberry de libelo. Quuunsberry klopodis pruvi ke ne estis libela-mesaĝo ĉar Wilde vere estis samseksamulo. La romano The Picture of Dorian Gray estis uzata kiel pruvo.
En 1895 Wilde estis kondamnita pri "malpura sincereco kun aliaj viroj" (eŭfemismo de samseksamo) kaj estis malliberigita dum du jaroj, ćefe en la malliberejo Reading.[noto 7] Dum lia malliberigo, Wilde skribis la poemon The Ballad of Reading Gaol ("La balato pri malliberejo Reading") kal la eseon De Profundis (la titolo signifas "El la profundoj" en la latina). Dum la malliberigo de Wilde, Lordo Alfred Douglas malproksimiĝis sin de li kaj asertis ke Wilde "koruptis" lin. Douglas eć skribis denuncon de Wilde kun titolo In Excelsis (kio signifas "En altaj lokoj" en la latina). Tamen, kiam Wilde estis liberigita, Douglas kaj Wilde devenis amikojn denove kaj loĝis kune en Parizo. Ćar li volis eviti homofobajn atakojn en Parizo, Wilde nomiĝis sin Sebastian Melmoth, nomo el gotika romano ŝatata de Wilde. Dum liaj lastaj tagoj en Parizo, Wilde estis preskaŭ sen mono. Li asertis, "Same kiel kara Sankta Francisko el Asizo, mi estas la edzo de la malriĉeco. Malsame ol la sanktulo, mia geedziĝo estas malfelića."[noto 8]
La 25-a de novembro 1900, kuracisto diris al Wilde ke li havis meningiton. Antaū lia mortigo, Wilde trinkis glason da ćampanon kun lia amiko kaj antaǜa amanto Robbie Ross. Wilde asertis, "Mi mortigas same kiel mi vivis. Mi elspezas monon kion mi ne havas."[noto 9] Kiam li vekiĝis post inkubsonĝo, Wilde diris al Ross, "En mia sonĝo, mi vespermanĝas kun la mortintoj." Ross respondas, "Sendube vi estis la plej interesa kaj plej viva homo en la festo, Oscar."[noto 10] Wilde mortigis la 30-a de novembro 1900. Oni ofte diras ke liaj lastaj vortoj estis, "La tapeto en la muro kaj mi batalas duelon ĝis la mortigo. Finfine, mi aŭ ĝi devos iri."[noto 11] La tapeto gajnis la duelon. Wilde estis unue entombigita en la Tombejo de Bagneux ekster Parizo sed en 1909 li estis entombigita denove en la fama Tombejo Père-Lachaise. Lia epitafo estas verso el lia poemo The Ballad of Reading Gaol:
- Kaj por li fremdaj larmoj plenigos,
- La urnon de kompato longtempe rompitan,
- Ćar la plorantoj estos ĉiuj eksterordinaraj,
- Kaj eksterordinaruloj malĝojas ĉiam.[noto 12]
Lian tombon skulpis Jacob Epstein, usona skulpisto kiu vivis en Britio. La tombo estas bela sed kontroversa. Taŭga monumento por Oscar Wilde, ću ne?
Religio kaj politiko[edit]
.png)
Oscar Wilde ricevis romkatolikan edukadon de lia patrino Jane Frances Agnes, Lordino Wilde. Li konsideris sin kiel romkatolika kristano dum lia tuta vivo sed li estis baptita nur ĵus antaŭ lia mortigo. Wilde čiam diris ke li estis individuisto sed li skribis pro socialismo[2] kaj oni kelkfoje konsideras lin kiel socialisma anarkiisto.[3] Certe, en la sama eseo, li skribis ne nur pro socialismo sed ankaŭ pro individuismo. Li asertis, "Arto estas individuismo kaj individuismo estas forto kio turmentas kaj malintegrigas. Jen ĝia grandega valoro! Individuismo estas forto kontraŭ la monotona normaleco, kontraŭ la sklaveco de la tradicioj, kontraŭ la tirana ċiutaga vivo kaj kontraŭ la reduktado de la homaro al la nivelo de maŝinoj".[2][noto 13]
Wilde ankaŭ apogis irlandan naciismon kaj devenis heroon de la irlanda nacisma movado. Laŭśajne ne tro gravas ke irlanda romkatolikismo malaprobis samseksamon. [4]/Eble estis influo de la patrino de Wilde en liaj naciismaj kredoj čar Jane Wilde estis elstara irlanda nacistino.[5]
Kelkaj citaĵoj[edit]
Dum lia vivo, Oscar Wilde skribis (aŭ diris) la sekvantajn frazojn. (Ni kredas).
- Always forgive your enemies, nothing annoys them more ("Ĉiam pardonu viajn malamikojn, nenio iritas ilin pli."[6])
- I sometimes think that God in creating Man somewhat overestimated his ability.[7]("Mi kelkfoje opinas ke Dio kreante la homo iom superstaŝis sian kapablon.")
- If you want to tell people the truth, make them laugh, otherwise they'll kill you.[8] ("Se vi volas diri la veron al la homoj, vi devas ridigi ilin, alie ili mortigos vin.")
- Patriotism is the virtue of the vicious. ("Patriotismo estas la virto de la malvirtuloj.")
- Disobedience, in the eyes of anyone who has read history, is man's original virtue. It is though disobedience that progress has been made, through disobedience and rebellion.[2] ("Iu ajn kiu studis mond-historion scias ke la malobeado estis la unua virto de la homaro. La progreso okazis dank al la malobeado. La progreso okazis dank al la malobeado kaj la ribelo.")
Vidu ankaū[edit]
En aliaj lingvoj[edit]
 |
Eksteraj ligiloj[edit]
- Verkoj de Oscar Wilde ĉe Vikifontaro en la angla, en la franca kaj en Esperanto
- Citaĵoj de Oscar Wilde ĉe Vikicitaro en Esperanto
Notoj[edit]
- ↑ Tradukebla kiel "La portreto de Dorian Gray"
- ↑ Tradukebla kiel "La ventumilo de Lordino Windermere"
- ↑ Esperantigita kiel La graveco de la fideliĝo
- ↑ Originala versio: Ladies and gentlemen, the actors have given us a charming rendition of a delightful play and your appreciation has been most intelligent. I congratulate you on the great success of your performance which persuades me that you think almost as highly of this play as I do myself.
- ↑ Prononcu: Bo-zi kun longa o.
- ↑ La originala versio estas, For Oscar Wilde Posing Somdomite. La vorto somdomite ne ekzistas en la angla lingvo. Queensberry volis skribi sodomite.
- ↑ Reading estas urbo en la sud-orienta Anglio.
- ↑ Originala versio: Like dear Saint Francis of Assisi, I am wedded to poverty, however in my case, the marriage is not a success.
- ↑ Originala versio: I am dying as I have lived, beyond my means.
- ↑ Originala versio:
- Wilde: I dreamt I was dining with the dead.
- Ross: I'm sure you were the life and soul of the party, Oscar.
- ↑ En la angla: The wallpaper and I are fighting a duel to the death - eventually one of us will have to go.
- ↑ Originala versio:
- And alien tears will fill for him,
- Pity's long broken urn,
- For the mourners will be outcast men,
- And outcasts always mourn.
- ↑ Originala versio el The Soul of Man Under Socialism: Art is individualism and individualism is a disturbing and disintegrating force. There lies its immense value. For what it seeks is to disturb monotony of type, the slavery of custom, tyranny of habit and the reduction of man to the level of machine.
Referencoj[edit]
- ↑ Jonathan Fryer (2014), Wilde, ISBN 1909869481, paĝo 70
- ↑ 2.0 2.1 2.2 Oscar Wilde, The Soul of Man Under Socialism, (1891)
- ↑ Kristen Williams, "The Soul of Man Under... Anarchism?", New Politics, Vol. XIII-2, Vintro 2011
- ↑ Éibhear Walshe, "A Wilde Irish Rebel: Queernes versus nationalism in Irish imaginative presentations of Wilde", The Canadian Journal of Irish Studies, Vol. 36, No. 1, Printempo 201
- ↑ "The 10 most popular misconceptions about Oscar Wilde", The Guardian, 7-a de majo 2003
- ↑ Citaĵo atribuita al Wilde. Traduko el Vikicitaro.
- ↑ "Zing! It's the 100 greatest put-downs of all time", Daily Telegraph, 18-a de septembro 2007
- ↑ Oscar Wilde, The Nightingale and the Rose (1888)